Organy w Bazylice Mariackiej

Z kroniki organ

Dnia 02 lutego 1946r. Ks. Proboszcz Marceli Mrozek poinformował z ambony o możliwości budowy organów w Katedrze, ponieważ rozpoczęła pracę Firma Wiesława Biernackiego w Krakowie. W pierwszej wersji miały powstać nowe organy 41 głosowe, 3 manuały jednak 22 października 1946r. Pan Biernacki przysłał pismo, w którym pisze, że Firma ta otrzymała do sprzedania organy o 40 głosach, 3 manuałach i pedale, systemu stożkowo – pneumatycznego z 3 głosami językowymi. 14 listopada 1946r. podpisano z Firmą Biernacki i Spółka z siedzibą w Krakowie umowę na zmontowanie tychże organ w Katedrze na Górze Chełmskiej.

Powołano Komitet Budowy Organów, który pomagał zbierać fundusze. Do komitetu wybrano:

- przewodniczący: prof. Kazimierz Janczykowski
- vice przewodniczący: insp. Feliks Sobieszczuk
- skarbnik: dyr. Ksawery Nojdeka
- sekretarz: organista Józef Kaczorek

Organy do Chełma sprowadzono wagonem kolejowym, a z dworca do Katedry samochodem oraz w rękach (pomagali uczniowie Technikum Mechanicznego). Montaż trwał kilka miesięcy i chociaż na częściowo złożonym instrumencie zagrał Pan Józef Kaczorek – organista w czasie Rezurekcji, to całość ukończono 31 sierpnia 1947 roku.

Organy te są instrumentem czterdziestogłosowym, trzymanuałowym z pedałem o trakturze pneumatycznej. Powstały w pierwszym dziesięcioleciu XX wieku. Analiza porównawcza wskazuje na firmę Schlag und Söhne jako wykonawcę.

Identyczne połączenia znajdują się jako guziki tuż pod klawiaturą. Ponadto są tam:

- wyłącznik registrów
- wyłącznik crescenda
- pion pedału
- mezzo forte
- tutti
- włącznik i wyłącznik wolnej kombinacji
- wyłącznik głosów języczkowych

Przy klawiaturze nożnej znajdują się jedynie dźwignia z napisem Sup. Oct.I an I – włącza tremolo III manuału, jest też tam wałek crescendo i pedał żaluzji.

Klawiatury pełne ze skalą:
Manuały C-g³
Pedał C-f¹

Organiści pracujący w tej parafii:

–  Józef Kaczorek ... – 1970
–  s. Feliksa 1970 – 1980
–  Adam Wójcik 1980 – ...

Renowacje

Pod koniec lat siedemdziesiątych, organy wymagały już kapitalnego remontu.

W 1983 r. Ks. Kan. Kazimierz Bownik – Proboszcz, sprowadza firmę z Rzeszowa, która pod okiem Ks. Prof. Jana Chwałko z KUL-u wymienia uszkodzone mieszki, oczyszcza i stroi wszystkie głosy. Niestety pod koniec lat dziewięćdziesiątych okazuje się, że uległy uszkodzeniu mieszki, które nie zostały wcześniej wymienione.

Po konsultacji z przedstawicielami Komisji Archidiecezjalnej, O. Dr Waldemarem Kapciem O. P. i Ks. Mgr Stefanem Czerniejem, obecny proboszcz Ks. Kazimierz Bownik podejmuje decyzję przeprowadzenia kapitalnego remontu organów i wymianę wszystkich (!) mieszków. Dzięki życzliwości obydwu Wojewodów Chełmskich: mgr Mariana Cichosza i mgr Leszka Burakowskiego udało się uzyskać z Wydziału Kultury U. W. poważne dofinansowanie tej inwestycji.

Wykonawcą jest mgr Krzysztof Teresiński, który powoli, ale bardzo dokładnie wykonuje tę żmudną pracę i latem 1999 r. organy są w pełni sprawne.

 Koncerty

Dnia 31.08.1947 r. odbył się pierwszy koncert Feliksa Rączkowskiego, Profesora Konserwatorium Warszawskiego, który wykonał utwory:

–  M. Surzyński – Improwizacja „Święty Boże”
–  M. Reger – Benedickus
–  J. S. Bach – Toccata C-dur
        I cz Toccata
        II cz Adagio
        III cz Fuga
–  L. Bossi – Variatio cis-moll
–  M. Widor – Toccata F-dur

Koncert ten zapoczątkował tradycję koncertów muzyki religijnej w Katedrze, które odbywały się w różnym czasie do końcowych lat siedemdziesiątych.

Po koncercie, Profesor Rączkowski w liście do ks. Marcelego Mrozka – Proboszcza, pisał m. in. cytat: „Muszę Księdzu Proboszczowi powinszować, że chociaż nie największe, ale najlepsze organy zainstalował Ksiądz na Górze Chełmskiej. Jest to instrument jednej z najlepszych firm niemieckich Sauer, wykonany bardzo solidnie pod każdym względem”.

W wigilię odpustu tj. 07.08.1974 r. o godz. 16.00, J. E. Ks. Bp Dr Zdzisław Goliński Sufragan Lubelski, dokonał poświęcenia nowych organów.
   
Do wykonania koncertów proszeni byli również:

–  Piotr Podobiński – Prezes Związku Organistów – wybitny organista z parafii św. Pawła w Lublinie,
–  Stanisław Koszowski – Profesor Szkoły Organistowskiej – organista w kościele o.o. Dominikanów w Lublinie,
–  Seweryn Ślepczuk – organista na Kalinowszczyźnie,
–  Zdzisław Ochalski – dyr. Diecezjalnej Szkoły Organistów – organista w Katedrze Lubelskiej.

–  Koncert organowy Massimo Nosetti – organisty i Profesora z Turynu (Włochy) dn. 11 stycznia 1998r.

–  03 maja 1998r. koncertuje Pan Robert Brodacki.

–  Koncert 24 czerwca 1998r. Pan Lekode z Francji.

–  30 sierpnia 1998r. – Niedziela – po każdej Mszy św. Odbywa się półgodzinny koncert tercetu „SOLO” z Kijowa, w którym wystąpiły:

– Judyta Ondycz – solistka męskiego chóru w Kijowie
– Swietłana Duszka – solistka opery w Kijowie
– Waleria Bałachowska – organistka w Filharmonii w Kijowie

Po koncercie zbierane były ofiary dla biednych dzieci na Ukrainie.

–  10 października 1999r. koncert Pan Robert Grudzień na organach i Pan Georgij Agroctina z Ukrainy na Fletni Pana.

–  14 maja 2000r. odbył się koncert: Robert Grudzień – organy i Gottfried Isopp – trąbka (Austria), który rozpoczął – „I KONCERTY FESTIWALOWE CHEŁM 2000”. Od maja do września będą odbywać się raz w miesiącu koncerty.

Dyrektorem festiwalu został Robert Grudzień.
Strona internetowa Pana Roberta Grudnia: www.grudzien.pl